Is Den Haag de schoonste stad achter de duinen? Peter zoekt het uit

Op de website van het Haags gemeentearchief staat een verhaal waarin, met een beetje Haagse bluf, staat vermeld dat onze stad lange tijd de schoonste van Europa was. Waar komt die bewering vandaan en wat wordt daar precies mee bedoeld? Ik zoek het uit:

Met een vleugje bravoure durf ik de bewering wel aan dat Den Haag de ‘mooiste’ gemeente van Nederland is. Wel met de toevoeging dat dit deels door Scheveningen komt. Maar ‘de schoonste stad van Europa’? Ik zou dit citaat niet direct durven te onderschrijven en wat wordt daar eigenlijk mee bedoeld?

De waarheid

Een Limburger vindt een stad, met oergezellige pleinen en zonovergoten terrassen, na een paar pilsjes al snel de ‘schoonste stad’. Voor de no-nonsense Hagenees betekent een schone stad, gewoon een schone stad met geveegde straten, nette voortuintjes, heldere grachten en goed onderhouden parken.

Het gemeentearchief vermeld helaas geen onafhankelijke bron die Den Haag officieel als ‘schoonste stad’, uitroept. Dus voor ik de lezers van indebuurt met dit op zich leuke weetje lastig val, ben ik eerst op zoek gegaan naar de waarheid. Zowaar vond ik een krantenartikel uit 1936 waarin verslag wordt gedaan van een studiereis door Nederland van een gezelschap Franse stedenbouwkundigen (Urbanisten). Het resultaat van dit uitstapje werd in een maandblad van ‘het Fransche genootschap der Urbanisten’ gepubliceerd. Een conclusie van deze Urbanisten was volgens het krantenartikel: ‘Den Haag de schoonste en meest weidsche residentie van Europa, met haar onvergelijkelijk ingerichte omstreken’. Hoe dat zit?

Vuilniswagen

In het begin van de 19 e eeuw was het nog de gewoonste zaak dat vuil en afval tot het straatbeeld van een stad behoorde. Rond 1870 was de gemeenteraad van Den Haag het spuugzat en besloten ze om het schoonhouden van de stad zelf ter hand te nemen. Uiteraard niet door zelf met de poten in de modder te gaan staan, maar door het oprichten van een gemeentelijke reinigingsdienst. In de beginperiode werkte de reinigingsdienst met schuiten en handkarren. Al gauw werden voor het zwaardere werk de karren voorzien van paardenkracht.

Onder andere doordat de gemeente Den Haag nooit stadsrechten heeft gekregen zijn er geen grote industrieën naar Den Haag toe getrokken. Voor wat betreft de properheid was dat een zegen. Dat Den Haag hoge prioriteit gaf aan de reinigingsdienst blijkt wel uit het feit dat Den Haag in 1912 als eerste gemeente een gemotoriseerde vuilniswagen introduceerde. Ook dankzij deze innovatie stond Den Haag, tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, bekend als de schoonste stad van Europa. 

Vooral omdat deze vuilniswagen zich snel kon verplaatsen en grote hoeveelheden kon vervoeren werd deze gebruikt voor de verafgelegen wijken, zoals Scheveningen. In die tijd had de Haagse reinigingsdienst al vele honderden werknemers in dienst. Ze waren niet alleen verantwoordelijk voor de afvoer van vuilnis. Ook het reinigen van de straten, het schoonhouden van de urinoirs en de bestrijding van ratten behoorde tot hun taken. Maar waar blijft al die troep eigenlijk?

Heuvels van vuilnis

Voor de opslag van de Haagse troep werd eerst de Westduinweg en daarna de Gaslaan gebruikt. Daarna brachten schuiten het huisvuil over de Vliet naar Nootdorp. De Eskamppolder werd met Haags huisvuil geëgaliseerd en het Zuiderpark kreeg met het Haagse vuilnis zijn heuvels (onder het tapijt). Rond 1919 kwam er een kleine vuilverbrandingsinstallatie aan de Gaslaan, maar dat was niet genoeg voor al het huisvuil. Vanaf 1932 werd daarom ruim 25 jaar lang het Haagse vuil met de trein naar Wijster (Drenthe) vervoerd (over de muur). In 1958 nam Den Haag een nieuwe vuilverbrandingsinstallatie op het terrein aan de Gaslaan in gebruik en die heeft 25 jaar zijn dienst bewezen. Nu ligt op die plek het wijk- en sportpark De Verademing. Vandaag de dag is er een overslagstation in de Binckhorst. Van daar gaat het afval per schip naar de verbrandingsovens van de AVR (Afval Verwerking Rijnmond) in Rotterdam.

En zo zit dat met Scheveningen.

Sinds 1967 wordt de Haagse shit uit het riool niet meer in de zee bij Scheveningen geloosd. Maar na een warme en vooral drukke dag op het strand van Scheveningen ligt er wel een berg Haagse shit op de stranden en dan bedoel ik niet de uitwerpselen uit het riool. Het gaat hier om achtergelaten troep van de badgasten.

Na zo’n drukke stranddag is een ploeg van zestien medewerkers de hele nacht bezig op het strand schoon te krijgen. Daar is ook grof geschut voor nodig, zo zijn er zes trekkers met ‘beachcleaners’ erachter bezig met het zeven(filteren) van het zand en twee combinaties met een kraan voor het legen van alle afvalbakken.

Regelmatig loop ik ‘s ochtends mijn rondje door de duinen en bij de strandtent ‘Het Puntje’ ga ik over het strand terug. Als ik dit op de ochtend na een warme en drukke stranddag doe zijn de stranden alweer ‘brandingschoon’. Wat mij betreft is Den Haag een mooie, maar ook schone stad en ik kan me nu goed voorstellen dat onafhankelijke stedenbouwkundigen Den Haag eens de schoonste van Europa hebben genoemd. Daarom deze ode aan de Haagse Reinigingsdienst.

Het verhaal over is met grote zorgvuldigheid geschreven, toch kunnen er feitelijke onjuistheden in zitten. Als er lezers zijn die behoefte hebben het verhaal aan te vullen of te corrigeren, neem dan contact met mij op [email protected].